‘สมศักดิ์ เทพสุทิน’ ประธานบอร์ด สวรส. ย้ำ สวรส. คือ ‘ขุมทรัพย์ความรู้ขับเคลื่อนระบบสุขภาพ’ พร้อมมอบนโยบาย เร่งศึกษาวิจัย Model Zero-Based Budgeting-ต้นทุนโรค/บริการค่าใช้จ่ายสูง-เปรียบเทียบ รพ. สังกัด กสธ. และมหาวิทยาลัย 

          การประชุมคณะกรรมการสถาบันวิจัยระบบสาธารณสุข (บอร์ด สวรส.) ครั้งที่ 6/2568 มี นายสมศักดิ์ เทพสุทิน รัฐมนตรีว่าการกระทรวงสาธารณสุข เป็นประธานการประชุม และ นพ.ศุภกิจ ศิริลักษณ์ ผู้อำนวยการสถาบันวิจัยระบบสาธารณสุข กรรมการเเละเลขานุการ พร้อมด้วยกรรมการจากผู้เเทนกระทรวง เเละผู้ทรงคุณวุฒิด้านต่างๆ ร่วมประชุม เมื่อวันที่ 23 ก.ค. 2568 ณ ห้องประชุมสุปัญญา สถาบันวิจัยระบบสาธารณสุข ชั้น 4 อาคารสุขภาพแห่งชาติ

          นายสมศักดิ์ เทพสุทิน รัฐมนตรีว่าการกระทรวงสาธารณสุขและประธานกรรมการ สวรส. กล่าวว่า สวรส. เปรียบเสมือน ‘ขุมทรัพย์แห่งความรู้’ ซึ่งเป็นหน่วยงานสำคัญในการสร้างงานวิจัยที่สามารถนำไปใช้ในการพัฒนาระบบสุขภาพของประเทศและสร้างคุณภาพชีวิตที่ดีให้กับประชาชน และมีประสบการณ์ในการศึกษาวิจัยด้านสาธารณสุขมาโดยตลอด ซึ่งประเด็นที่อยากให้ สวรส. เร่งศึกษาวิจัยเพื่อนำผลมาประกอบการพิจารณาเชิงนโยบายสำคัญ ได้แก่ 1) โมเดลการทำงบประมาณประจำปีแบบฐานศูนย์ (Zero-Based Budgeting) เพื่อการให้บริการสุขภาพตามนโยบาย 30 บาทรักษาทุกที่ เช่น เรื่องโรคไม่ติดต่อเรื้อรัง (NCDs) ที่มีอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน (อสม.) ช่วยถ่ายทอดความรู้ ความเข้าใจไปยังประชาชนในการดูแลตนเองได้กว่า 40 ล้านคน และช่วยลดค่าใช้จ่ายได้ประมาณ 630 กว่าล้าน ซึ่งเห็นผลอย่างชัดเจน ทำให้ระยะต่อไปงบประมาณที่จะใช้กับเรื่อง NCDs อาจจะมีการใช้น้อยลง จึงอยากให้ สวรส. ศึกษาว่า เมื่อการใช้งบประมาณในเรื่องนั้นๆ น้อยลง ควรจะนำงบประมาณไปใช้ในเรื่องใดเพิ่มเติม เพื่อให้เกิดการสร้างความเข้มแข็งให้กับระบบสุขภาพ หรือไม่ให้ผู้ป่วย NCDs กลับมาเพิ่มขึ้นอีก 2) การศึกษาต้นทุนของโรคหรือบริการที่มีค่าใช้จ่ายสูง เช่น ต้นทุนในการรักษาผู้ป่วยโรคมะเร็ง ฯลฯ เพื่อให้ได้ข้อมูลต้นทุนที่แท้จริงในการวางแผนการบริหารจัดการงบประมาณ รวมทั้งการเปรียบเทียบค่าใช้จ่ายระหว่างโรงพยาบาลสังกัดกระทรวงสาธารณสุขกับโรงพยาบาลสังกัดมหาวิทยาลัย เพื่อศึกษาข้อมูลที่ยังเป็นช่องว่างและอาจยังมองไม่เห็น เพื่อนำไปพัฒนาระบบต่างๆ ต่อไป

          “งานวิจัยถือเป็นแหล่งอ้างอิงที่ดี มีความถูกต้อง และน่าเชื่อถือ ดังนั้นการจัดทำนโยบายจึงจำเป็นต้องใช้ข้อมูลวิชาการจากงานวิจัยมาประกอบการพิจารณา เพื่อให้การแก้ปัญหาระบบสุขภาพมีความมั่นคงและยั่งยืน” นายสมศักดิ์ กล่าวย้ำ     

          นพ.ศุภกิจ ศิริลักษณ์ ผู้อำนวยการสถาบันวิจัยระบบสาธารณสุข กล่าวว่า นโยบายและประเด็นการศึกษาวิจัยดังกล่าว สวรส. จะเร่งดำเนินการ ซึ่งบางประเด็นอาจศึกษาวิจัยในระยะสั้น เพื่อนำผลมาใช้ในการพิจารณาเชิงนโยบายได้อย่างรวดเร็ว ทั้งนี้ในช่วงที่ผ่านมา สวรส. ได้ร่วมการประชุม Genomics Thailand Roundtable: Accelerating Collaboration for National Genomics Initiative เพื่อแลกเปลี่ยนความรู้และประสบการณ์ด้านจีโนมิกส์กับประเทศต่างๆ เช่น เอสโตเนีย สิงคโปร์ ฯลฯ ตลอดจนผลักดันความร่วมมือเรื่องการแพทย์แม่นยำ ซึ่งคาดว่าสิ่งที่จะเกิดขึ้นตามมาคือการสนับสนุนทุนวิจัยจากต่างประเทศ เพื่อการสร้างองค์ความรู้ที่สามารถนำมาพัฒนาจีโนมิกส์ของประเทศไทยต่อไป นอกจากนั้น สวรส. ได้พัฒนาระบบนิเวศของงานวิจัยคลินิก โดยร่วมมือกับกระทรวงสาธารณสุข และเครือข่ายต่างๆ ในการพัฒนาโรงพยาบาลให้สามารถศึกษาวิจัยคลินิก เพื่อการพัฒนามาตรฐานและยาใหม่ๆ โดยได้ร่วมศึกษาดูงานที่ประเทศมาเลเซีย ซึ่งมีการดำเนินงานด้านการวิจัยคลินิกที่ได้มาตรฐานและมีความก้าวหน้าเป็นอย่างมาก รวมทั้งโครงการวิจัยมุ่งเป้า ‘ประเทศไทยปลอดโรคพยาธิใบไม้ตับ ไม่ตายจากมะเร็งท่อน้ำดี’ โดย สวรส. เป็นเจ้าภาพหลัก ร่วมกับสำนักงานการวิจัยแห่งชาติ (วช.) และศูนย์ความเป็นเลิศด้านชีววิทยาศาสตร์ (องค์การมหาชน) หรือ TCELS และมีการ kick off โครงการฯ เมื่อวันที่ 16 ก.ค. 2568 ที่ผ่านมา โดยมีการจัดงานมหกรรมตรวจคัดกรองกลุ่มเสี่ยงโรคพยาธิใบไม้ตับด้วยชุดตรวจปัสสาวะ ซึ่งเป็นการคัดกรองแบบเร็ว และรู้ผลเร็ว และคัดกรองกลุ่มเสี่ยงโรคมะเร็งท่อน้ำดีด้วยการทำอัลตราซาวนด์ ซึ่งในงานมหกรรมดังกล่าวได้รับความร่วมมือจากหลายฝ่าย และมีประชาชนกลุ่มเสี่ยงมาร่วมคัดกรองโรคเป็นจำนวนมาก ณ วิทยาลัยการปกครองท้องถิ่น มหาวิทยาลัยขอนแก่น   

          นอกจากนี้ในการประชุมฯ ยังได้มีการนำเสนอผลการวิจัยเรื่องการวิเคราะห์แนวทางการป้องกันปัญหาผู้รับเหมาก่อสร้างทิ้งงานตามกฎหมาย ว่าด้วยการจัดซื้อจัดจ้างภาครัฐ: กรณีศึกษาการรับเหมาก่อสร้างโรงพยาบาลสังกัดสำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข (สป.) โดย รศ.ดร.นิรมัย พิศแข มั่นจิตร หัวหน้าโครงการวิจัยฯ ซึ่งเป็นงานวิจัยที่มีวัตถุประสงค์หลักเพื่อค้นหาปัญหาและสาเหตุที่ทำให้เกิดการทิ้งงานก่อสร้างโรงพยาบาลในสัดกัด สป. ตั้งแต่ช่วงเวลา พ.ศ. 2552-2566 ทั้งหมด 8 จังหวัด ซึ่งจากผลการวิจัยพบว่า สาเหตุที่ทำให้เกิดปัญหาการทิ้งงานก่อสร้างโรงพยาบาลสังกัด สป. มี 3 ส่วนหลัก ได้แก่ 1) ผู้รับเหมาก่อสร้างรับงานหลายแห่ง และไม่สามารถหมุนเวียนเงินได้ทัน ทำให้ขาดสภาพคล่องด้านการเงิน ส่งผลให้เกิดการทิ้งงาน 2) ผู้รับจ้างก่อสร้างขาดความเชี่ยวชาญในงานที่มีความยากและซับซ้อน รวมทั้งมีการจ้างช่วงต่อกับผู้รับจ้างรายอื่น และการขาดแรงงานในการก่อสร้าง 3) ความไม่เหมาะสมของแบบแปลนมาตรฐานอาคารโรงพยาบาล เนื่องจากมีความซับซ้อนมากกว่าการสร้างอาคารในรูปแบบอื่นๆ 

          ด้านข้อเสนอแนวทางป้องกันและแก้ไขปัญหาในระยะเฉพาะหน้า ควรมุ่งการจัดหาผู้รับจ้างผ่านการจัดซื้อจัดจ้างที่เน้นผลสำเร็จและคุณภาพของงานมากกว่าการจัดซื้อจัดจ้างที่มุ่งแต่ราคาต่ำสุดเพียงอย่างเดียว ส่วนในระยะกลางและระยะยาว ควรมีการพิจารณาออกกฎเกณฑ์เป็นการเฉพาะ เช่น คุณสมบัติของผู้เสนอราคา เกณฑ์คุณภาพ การรับผิดหากมีการรับงานซ้ำซ้อน ระบบข้อมูลและการติดตามประเมินผลงานการก่อสร้าง ฯลฯ ควรมีการจัดตั้งหน่วยงานกลางของกระทรวงสาธารณสุขเพื่อดูแลการก่อสร้างทั้งระบบ และให้คำปรึกษากับโรงพยาบาลที่มีการก่อสร้างอาคารต่างๆ ควรมีการสนับสนุนและคุ้มครองเจ้าหน้าที่ที่เกี่ยวข้อง เนื่องจากเจ้าหน้าที่เกี่ยวข้องกับกระบวนการจัดซื้อจัดจ้างมีข้อจำกัดด้านความรู้และความเชี่ยวชาญ ทั้งนี้งานวิจัยจะจัดทำเป็นคู่มือที่เป็นแบบแผนกลางในการดำเนินการให้กับผู้เกี่ยวข้องได้นำไปใช้ประโยชน์ต่อไป 

          ทั้งนี้ประธานบอร์ด สวรส. ให้ข้อเสนอแนะเพิ่มเติมว่า การแก้ปัญหาเรื่องผู้รับเหมาก่อสร้างทิ้งงานฯ ส่วนหนึ่งคือ ควรมีหน่วยงานกลางที่บริหารจัดการงบประมาณเรื่องการก่อสร้าง เพื่อสร้างมาตรฐานเดียวกันทั้งประเทศ ทั้งด้านการประมูลงาน และบริหารจัดการการดำเนินการก่อสร้างให้มีคุณภาพ ตามระยะเวลาที่กำหนด นอกจากนี้ในส่วนของกระทรวงสาธารณสุข อาจมีการตั้งคณะกรรมการ เพื่อช่วยเป็นที่ปรึกษาและแก้ปัญหาให้กับโรงพยาบาลต่างๆ ในสังกัด สป. เป็นต้น