นอกจากการสร้างงานวิจัยที่มีคุณภาพ และสามารถนำไปใช้ประโยชน์ได้จริงในการพัฒนาระบบสุขภาพแล้ว การพัฒนาศักยภาพนักวิจัยให้มีองค์ความรู้ที่สามารถเห็นความจริงและทำงานกับความจริงเหล่านั้นได้อย่างถูกต้อง นับเป็นสิ่งจำเป็นและมีความสำคัญไม่แพ้กัน ซึ่งการอบรมเชิงปฏิบัติการหลักสูตรพัฒนาศักยภาพการทำงานกับประชากรกลุ่มเปราะบาง สำหรับนักวิจัยและคนทำงาน เป็นส่วนหนึ่งของโครงการวิจัยพัฒนาระบบและแนวทางการวิเคราะห์และสังเคราะห์องค์ความรู้ในการทำวิจัยเกี่ยวกับประชากรกลุ่มเปราะบาง เพื่อใช้ในการพัฒนาศักยภาพนักวิจัย และพัฒนาคุณภาพชีวิตประชากรกลุ่มเปราะบาง ที่สถาบันวิจัยระบบสาธารณสุข (สวรส.) ได้สนับสนุนทุนวิจัยให้กับสถาบันการเรียนรู้การสร้างเสริมสุขภาพ สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) เพื่อวิเคราะห์และสังเคราะห์องค์ความรู้ที่เกี่ยวข้อง ออกแบบการพัฒนาศักยภาพนักวิจัย ตลอดจนติดตามผลในการนำความรู้ไปใช้ในการทำวิจัยหรือการพัฒนาคุณภาพชีวิตประชากรกลุ่มเปราะบาง ซึ่งโครงการวิจัยดังกล่าวได้มีการวิเคราะห์และสังเคราะห์องค์ความรู้มาเป็นระยะ โดยมีการรับฟังความคิดเห็นและข้อเสนอแนะจากผู้ทรงคุณวุฒิ และผู้เชี่ยวชาญด้านการทำวิจัยกับประชากรกลุ่มเปราะบาง รวมถึงมีการทดสอบหลักสูตรเบื้องต้นก่อนที่จะนำมาจัดการอบรม โดยมีผู้เข้าร่วมอบรมฯ กว่า 40 คน จากเครือข่ายวิจัยของ สวรส. และ สสส. ซึ่งจัดการอบรมขึ้นเมื่อวันที่ 4-5 มิ.ย. ที่ผ่านมา ณ ห้อง Sapphire Suite โรงแรมโนโวเทล กรุงเทพ แพลทินัม ประตูน้ำ

          ทั้งนี้หลักสูตรการพัฒนาศักยภาพฯ ทั้งสองวันอัดแน่นไปด้วยการให้วิธีคิด การแลกเปลี่ยนมุมมองและประสบการณ์การทำงานที่ทำให้เกิดการพัฒนาและเรียนรู้ไปด้วยกัน โดยมีหัวข้อการอบรมที่น่าสนใจ อาทิ กลุ่มเปราะบางคือใคร, ความละเอียดอ่อนทางวัฒนธรรม, จริยธรรมในการทำวิจัย/ทำงานกับประชากรกลุ่มเปราะบาง, อคติต่อประชากรกลุ่มเปราะปราง, สิ่งที่ต้องใส่ใจในการทำงานกับกลุ่มเปราะบาง, Intervention Design สำหรับประชากรกลุ่มเปราะบาง ฯลฯ ตลอดจนกิจกรรมที่กระตุ้นให้คำนึงถึงหัวใจและความต้องการที่แท้จริงของกลุ่มเปราะบาง รวมถึงชวนวิเคราะห์ให้เห็นถึงความเชื่อมโยงและความซับซ้อนของสังคมที่ส่งผลต่อการใช้ชีวิตและสุขภาวะของกลุ่มเปราะบาง

           ด้าน ทพ.จเร วิชาไทย ผู้จัดการงานวิจัย สวรส. กล่าวช่วงหนึ่งในการอบรมว่า นิยามความเปราะบาง อาจไม่ได้กินความแค่เพียงรูปลักษณ์ภายนอกที่เห็น แต่ความเปราะบางยังหมายรวมถึงคุณภาพของภาวะในสถานการณ์ที่เรามีความเสี่ยง หรือมีแนวโน้มจะถูกกระทำ ทั้งทางร่างกายและจิตใจ เช่นหากสถานการณ์ใดส่งผลให้เราเป็นผู้ถูกกระทำหรือมีคุณภาพของภาวะนั้นๆ ที่ไม่เป็นปกติ เราก็อยู่ในคำนิยามของความเปราะบางได้เช่นกัน

          นอกจากนี้ ทพ.จเร ย้ำถึง 3 เรื่องสำคัญในการทำงานกับกลุ่มเปราะบาง 1) ความลึกของการวิจัยกลุ่มเปราะบาง นักวิจัยมักเลือกกลุ่มเป้าหมายที่เข้าถึงได้ง่าย เช่นทำงานกับกลุ่มเดิมๆ ส่วนกลุ่มที่เข้าถึงยาก มักไม่ได้ถูกเลือก จึงทำให้ปัญหาของกลุ่มที่เข้าถึงยาก ยังไม่ถูกแก้ไข 2) ในการศึกษาวิจัยแต่ละเรื่อง ส่วนหนึ่งสามารถใช้ประสบการณ์ของนักวิจัยมาวางแผนและดำเนินการ แต่อีกส่วนหนึ่งสามารถทำงานร่วมกับผู้เชี่ยวชาญหรือผู้ที่มีประสบการณ์มากกว่า เพื่อช่วยกันทั้งสร้างงานวิจัยและพัฒนาศักยภาพนักวิจัยในเวลาเดียวกัน 3) งานวิจัยเชิงสังคมศาสตร์ ทำให้เห็นถึงปัญหาและความซับซ้อนที่ซ่อนอยู่จำนวนมาก ซึ่งงานวิจัยควรผูกโยงกับการแก้ปัญหา เพื่อมีข้อเสนอและออกแบบการแก้ปัญหา
ที่สามารถสร้างผลกระทบที่ยั่งยืน ซึ่งหลักสูตรการอบรมฯ จะพยายามคัดสรรความรู้ วิธีคิด และกิจกรรมที่ผู้เข้าร่วมการอบรมสามารถนำไปประยุกต์ใช้ได้จริงกับการสร้างงานวิจัยที่เป็นประโยชน์ และสามารถตอบสนองความต้องการของกลุ่มเปราะบางได้อย่างแท้จริง

......................

ข้อมูลจาก 
การอบรมเชิงปฏิบัติการหลักสูตรพัฒนาศักยภาพการทำงานกับประชากรกลุ่มเปราะบาง สำหรับนักวิจัยและคนทำงาน จัดโดย สถาบันวิจัยระบบสาธารณสุข (สวรส.) และสถาบันการเรียนรู้การสร้างเสริมสุขภาพ สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.)