สถาบันวิจัยระบบสาธารณสุข (สวรส.)

สวรส.วิจัยพัฒนา-ประเมินโมเดลป้องกันมะเร็งท่อน้ำดี ยกเครื่องการปรับเปลี่ยนพฤติกรรม-ลดอัตราการเสียชีวิต เน้นชุมชนเป็นฐานการแก้ปัญหาสุขภาพ

โรคมะเร็งตับและท่อน้ำดี เป็นปัญหาสุขภาพด้านสาธารณสุขที่พบบ่อย จากสถิติระดับนานาชาติพบว่า มะเร็งท่อน้ำดีมีสัดส่วนประมาณ 10-20% ของโรคมะเร็งตับทั้งหมด และผู้ป่วยโรคมะเร็งท่อน้ำดีมีอัตราการตายในระยะ 1 ปีหลังการวินิจฉัย สูงถึง 81% ส่วนปัจจัยเสี่ยงที่สำคัญของการเกิดโรคมะเร็งท่อน้ำดีคือการติดเชื้อพยาธิใบไม้ตับ และมีคนไทยอยู่ประมาณ 7 ล้านคนที่ติดเชื้อพยาธิใบไม้ตับ ซึ่งเป็นสถิติที่สูงที่สุดในโลก และเป็นสาเหตุการตายอันดับหนึ่งของคนภาคตะวันออกเฉียงเหนือ โดยจังหวัดขอนแก่นเป็นจังหวัดในภาคตะวันออกเฉียงเหนือที่มีจำนวนประชากรสูงเป็นอันดับ 4 ของประเทศ และมีสถิติการเป็นโรคมะเร็งท่อน้ำดีสูงที่สุดของประเทศ ซึ่งส่งผลกระทบต่อความสูญเสียทั้งด้านครอบครัว สังคม และระบบบริการสาธารณสุขของประเทศอย่างมาก นอกจากนี้ผู้ป่วยส่วนใหญ่มักตรวจพบโรคฯ ในระยะท้าย และจะมีชีวิตอยู่ได้อีกเพียง 3-6 เดือนเท่านั้น โดยข้อมูลทางระบาดวิทยาพบว่า การป้องกันการติดเชื้อพยาธิใบไม้ตับ สามารถลดอัตราการเป็นโรคมะเร็งท่อน้ำดีได้ ซึ่งสาเหตุที่ส่งผลให้เกิดความเสี่ยงต่อการเกิดโรคฯ เช่น พฤติกรรมการกินปลาดิบ เนื้อดิบ การดื่มสุรา สูบบุหรี่ การบริโภคอาหารและน้ำที่มีสารพิษปนเปื้อน ฯลฯ

ดังนั้นการลดพฤติกรรมที่จะส่งผลให้เกิดความเสี่ยงต่อการเป็นโรคมะเร็งท่อน้ำดี จึงเป็นกุญแจดอกสำคัญที่จะทำให้ลดอัตราการเกิดโรคและอัตราการเสียชีวิตได้ ซึ่งเป็นเป้าหมายสำคัญของโครงการวิจัยเพื่อประเมินประสิทธิผลและประสิทธิภาพของโมเดลการป้องกันโรคมะเร็งท่อน้ำดีโดยวิธีการสื่อสารเพื่อปรับเปลี่ยนพฤติกรรมในระดับชุมชน ที่ปรับปรุงจากเดิมในจังหวัดขอนแก่น ที่สถาบันวิจัยระบบสาธารณสุข (สวรส.) ได้ร่วมกับทีมวิจัยในพื้นที่จังหวัดขอนแก่น โดยมี มหาวิทยาลัยขอนแก่น โรงพยาบาลสิรินธร โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลหนองแซง องค์การบริหารส่วนตำบลหนองแซง องค์การบริหารส่วนจังหวัดขอนแก่น โรงเรียนหนองแซงวิทยาคม และหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง ซึ่งโครงการวิจัยดังกล่าว เป็นงานวิจัยภายใต้ความร่วมมือด้านการวิจัยทางการแพทย์และสาธารณสุข โดยเฉพาะเรื่องโรคไม่ติดต่อเรื้อรัง กับนานาประเทศที่เป็นเครือข่าย Global Alliance for Chronic Diseases (GACD) และได้มีการติดตามการดำเนินงานวิจัยฯ เมื่อวันที่ 24 มี.ค. 2566 ที่ผ่านมา ณ โรงพยาบาลสิรินธร และโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลหนองแซง จ.ขอนแก่น

โดยหัวใจสำคัญของงานวิจัยนี้คือ การประเมินประสิทธิผลและประสิทธิภาพของโมเดลการให้ความรู้และการสื่อสารในระดับชุมชน เพื่อทำให้เกิดการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมที่จะนำไปสู่การป้องกันโรคมะเร็งท่อน้ำดีในจังหวัดขอนแก่น โดยงานวิจัยนี้ สวรส.ได้เชิญผู้ทรงคุณวุฒิ นำทีมโดย นพ.วิวัฒน์ โรจนพิทยากร พร้อมด้วย รศ.อรุณ จิรวัฒน์กุล นพ.ประวิช ตัญญสิทธิสุนทร และ ดร.สุชาต อุดมโสภณกิจ ร่วมลงพื้นที่ติดตามงานวิจัย เพื่อร่วมพัฒนาในเชิงคุณภาพของงานวิจัยให้สามารถแก้ปัญหาด้านสาธารณสุขได้จริง หลังจากมีความพยายามที่จะแก้ปัญหานี้มานานกว่า 30 ปี

การวิจัยที่มีชุมชนเป็นฐาน เป็นงานวิจัยที่ สวรส. ให้ความสำคัญ และพร้อมที่จะสนับสนุนเพื่อให้เกิดการแก้ปัญหาอย่างยั่งยืน ซึ่งต้นทุนของงานวิจัยดังกล่าวคือการมีส่วนร่วมของชุมชน และทีมวิจัยที่มีความมุ่งมั่นตั้งใจในการแก้ปัญหา ซึ่งทำให้เห็นโอกาสของการแก้ปัญหาได้จริงและมีประสิทธิภาพมากขึ้น โดยระหว่างการดำเนินงานวิจัย สวรส.จะมีกระบวนการติดตามในเชิงคุณภาพที่เน้นให้เกิดการพัฒนาองค์ความรู้ที่สามารถแก้ปัญหาได้อย่างตรงจุด และมีการประเมินผลให้เห็นในเชิงประจักษ์ได้อย่างชัดเจน เพื่อ สวรส.จะขับเคลื่อนงานวิจัยไปสู่การใช้ประโยชน์ในระบบสุขภาพต่อไป