สถาบันวิจัยระบบสาธารณสุข (สวรส.)

นพ.ปรีดา แต้อารักษ์ เสนอผลการสังเคราะห์ข้อเสนอเชิงนโยบาย “ปลดเงื่อนตาย คลายปมคิด” การกระจายอำนาจด้านสุขภาพ

จากการจัดเวทีวิชาการ สู่ความเป็นธรรมด้านสุขภาพ ครั้งที่ 1” เมื่อเดือนธันวาคม ที่ผ่านมา นพ.ปรีดา แต้อารักษ์ ได้เป็นตัวแทนของทีมวิชาการ นำเสนอผลการสังเคราะห์งานวิจัย 6 เรื่อง ที่นักวิจัยหลายสาขาวิชาได้ศึกษาแง่มุมต่าง ๆ ของการกระจายอำนาจด้านสุขภาพ จนได้ข้อเสนอเชิงนโยบายที่มีสาระ ดังนี้

ข้อเสนอเชิงนโยบาย (Policy Recommendation)

1.   ประเด็นแนวคิด หลักการ และเป้าหมายร่วม
     1.1.   สำนักงานกระจายอำนาจสู่ท้องถิ่น (สกถ.) หรือองค์กรวิชาการ เช่น สถาบันพระปกเกล้า ควรเป็นเจ้าภาพในการจัดกระบวนการสานเสวนา ระหว่าง ผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย เพื่อปรับมุมมองใหม่ ให้ถือว่า หลักการสำคัญคือการถ่ายโอน ความรับผิดชอบและ อำนาจในการตัดสินใจไปยังพื้นที่ ทั้งนี้ให้ถือว่า การโอนสถานบริการไปยังอปท.” เป็นเพียงทางเลือกหนึ่งเท่านั้น
     1.2.   หาฉันทามติร่วมกันในประเด็นสำคัญๆ เช่น
         1.2.1.   ความสมดุลระหว่าง การอภิบาลระบบบริการที่มีคุณภาพและประสิทธิภาพ กับ การกระจายอำนาจจากส่วนกลางสู่พื้นที่
         1.2.2.   รูปแบบ ระยะเวลา ในการกระจายอำนาจ
         1.2.3.   บทบาทหน้าที่ของผู้เกี่ยวข้องทั้งหมด
     1.3.   จัดกระบวนการสื่อสาร เพื่อสร้างความเข้าใจที่ตรงกันให้แก่ผู้เกี่ยวข้องทุกระดับอย่างรอบด้านและทั่วถึง ถึงเป้าประสงค์ของการกระจายอำนาจด้านสุขภาพ

2.   ประเด็นรูปแบบการกระจายอำนาจด้านสุขภาพ
     2.1.   ยืนยันว่า การถ่ายโอนสถานบริการให้อปท. เป็นเพียงรูปแบบหนึ่งของการกระจายอำนาจ แต่ยังมีรูปแบบอื่นๆอีกที่สอดคล้องกับแนวคิดพื้นฐานการกระจายอำนาจ เช่น
     2.2.   หากเลือกการถ่ายโอนสถานบริการเป็นส่วนหนึ่งของการกระจายอำนาจ ดังนั้นเพื่อตอบโจทย์เรื่องการกระจายอำนาจโดยที่ยังคงประสิทธิภาพและคุณภาพของระบบไว้ได้ รูปแบบที่ควรดำเนินการมากที่สุดคือ โอนสถานีอนามัยให้ อปท.ทั้งหมดพร้อมกันเป็นพื้นที่ทั้งจังหวัด เป็นอย่างน้อย หรืออาจกว้างกว่านั้น เช่นระดับอนุภาคโดย ร่วมกันจัดตั้งสหการระหว่างอปท. จัดตั้งหน่วยงานบริหารที่เป็นอิสระหรือในกำกับ ภายใต้กรรมการบริหารระดับจังหวัดที่มีฝ่ายอปท.หรือผู้ทรงคุณวุฒิเป็นประธาน และมีนักบริหารการแพทย์และสาธารณสุขมืออาชีพ (CEO) บริหารจัดการ โดยโรงพยาบาลทั่วไป (รพท.) และ โรงพยาบาลชุมชน (รพช.) อาจ รวมกันเป็นเครือข่ายสังกัดคณะกรรมการระดับจังหวัดหรือระดับอนุภาค หรือรวมกับสถานีอนามัยในพื้นที่เป็นเครือข่ายเดียวกันภายใต้อปท. ก็ได้
     2.3.   สำหรับอปท.ในระดับอบต.และเทศบาลซึ่งต้องมีความรับผิดชอบงานด้านสาธารณสุขอยู่ ด้วยแล้ว อาจจะมีการจัดรูปแบบอื่นๆที่สอดคล้องกับพื้นที่ และอาจจัดให้มีโครงสร้างที่ทำงานร่วมกับสถานีอนามัยเพื่อให้เกิดบูรณาการด้าน สุขภาพในพื้นที่ได้อย่างแท้จริง
     2.4.   ควรระงับหรือหลีกเลี่ยงการให้ อปท. ขนาดเล็กจัดตั้งหรือดูแลสถานบริการสาธารณสุขโดยลำพัง เพราะจะเกิดปัญหาความไม่คุ้มค่า และ เกิดช่องว่างทางการประสานงาน การจัดระบบส่งต่อ ระบบข้อมูล รวมทั้งเกิดช่องว่างในการดำเนินการควบคุมโรคกรณีเกิดโรคระบาดร้ายแรง เป็นต้น
     2.5.   อาจมีรูปแบบอื่นๆได้ตามบริบทของพื้นที่

3.   ประเด็นกลไกนโยบายและแผนการดำเนินงาน
     3.1   จัดตั้งสำนักงานเพื่อการถ่ายโอนภารกิจด้านสาธารณสุขโดยเฉพาะอยู่ภายใต้สำนักงานคณะกรรมการกระจายอำนาจให้แก่องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น(สกถ.) มีหน้าที่สนับสนุนกลไกคณะกรรมการเพื่อการถ่ายโอนภารกิจด้านสาธารณสุขระดับประเทศ ให้มีทรัพยากรในการดำเนินงานอย่างพอเพียง และมีอำนาจจริงในการสั่งการให้หน่วยงานที่เกี่ยวข้องต้องปฏิบัติตาม ทั้งในส่วนกลางและส่วนภูมิภาค ตลอดจนจัดทำแผนปฏิบัติการเพื่อให้การดำเนินการอย่างจริงจัง
     3.2   สกถ. กรมส่งเสริมการปกครองส่วนท้องถิ่น กระทรวงสาธารณสุขร่วมกันกำหนดให้มีพื้นที่ปฏิบัติการในระดับจังหวัด เพื่อทดลองศึกษารูปแบบการบริหารจัดการงบประมาณ บุคลากร ทรัพยากร กฎหมายที่เกี่ยวข้องตามบริบทของแต่ละพื้นที่
   3.2.1 จัดทำแผนปฏิบัติการให้แล้วเสร็จในระยะเวลาไม่เกิน 1 ปี
   3.2.2 แผนปฏิบัติการกำหนดขั้นตอนการกระจายอำนาจให้แก่องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ฉบับที่ 3 ใช้เวลาดำเนินงานทั้งสิ้น 10 ปี โดยวางเป็น 3 ระยะคือ
        ระยะที่ 1 ใช้เวลา 2 ปี นำร่องปฏิบัติการตามแนวทางที่ได้รับการเห็นชอบร่วมกันแล้วและสรุปผลเพื่อเข้าสู่ระยะที่ 2
        ระยะที่ 2 ปีที่ 3 - 5 ขยายผล ดำเนินการ และสรุปปรับแผนในปีที่ 5
        ระยะที่ 3 ปีที่ 6 – 10 ดำเนินการให้ครอบคลุมทั่วประเทศ